Co może dziać się w stawie skroniowo-żuchwowym? TMD i inne problemy. Część I

Osoby zmagające się z problemami dotyczącymi stawów skroniowo-żuchwowych bardzo często nie są świadome, że to właśnie z nimi mają problem. Ból ucha (w środku lub na zewnątrz), bóle głowy (migrenowe, napięciowe, zatokowe), bóle zębów, ograniczenie otwarcia ust, przeskakująca żuchwa. To najczęstsze powody dla których rozwiązania szukają u lekarzy laryngologów oraz dentystów. Kiedy nic nie pomaga szukają alternatywnych sposobów leczenia i wtedy (lub dzięki informacji od lekarza) trafiają na fizjoterapeutę stomatologicznego. Fizjoterapeuta stomatologiczny zajmuje się głównie problemami dotyczącymi stawów skroniowo-żuchwowych, ale także kręgosłupa szyjnego i ogólnej postawy ciała (wady postawy). W swojej pracy wykorzystuje różne techniki, których celem jest przywrócenie prawidłowego napięcia mięśni żucia oraz głowy i szyi, a następnie wprowadza ćwiczenia, które odpowiednio dobrane poprawiają stan pacjenta. Zanim jednak dojdziemy podczas wizyty do ćwiczeń i rozluźniania mięśni ważne jest to żebyśmy wiedzieli z czym mamy do czynienia. Przyczyn zaburzeń pracy stawów może być wiele. W niniejszym artykule opiszę po krótce kilka z nich, a mianowicie:

• trzaski stawowe,

• krepitacje,

• artroza,

• ból mięśniowo-powięziowy,

• mialgia,

• zespół Costena,

• zespół Eagle'a,

• hiperplazja wyrostka dziobiastego.
  

Na początek warto opowiedzieć o tym jak staw skroniowo-żuchwowy jest zbudowany. Jest to mały staw, który tworzą: głowa żuchwy, dołek stawowy na kości skroniowej (wraz z guzkiem stawowym) oraz krążek stawowy oddzielający obie kości od siebie. Krążek stawowy w tym stawie jest wyjątkowy, ponieważ tworzy ruchomą panewkę dla kłykcia (głowy żuchwy) poruszając się razem z nim podczas ruchu otwarcia i zamknięcia ust. Tą jego wyjątkowa możliwość ruchu zawdzięcza licznym więzadłom przymocowującym go do głowy żuchwy oraz kości skroniowej. Niestety przeciążenie więzadeł poprzez np. uraz, może prowadzić do osłabienia ich funkcji stabilizującej krążek, a nieprawidłowa praca mięśni przez np. jednostronne żucie może przyczynić się do powstania trzasków stawowych wynikających z przemieszczenia krążka stawowego.

Przemieszczenie krążka dzielimy na 2 rodzaje: z repozycją i bez repozycji. Pierwszy rodzaj daje nam klikanie, trzask, odczucie "wypadnięcia" żuchwy, zaś drugi krepitacje (chrupanie, tarcie powierzchni, piasek). Oba te doświadczenia akustyczne wiążą się z nieprawidłową pracą stawu. Uważa się, że same objawy akustyczne nie muszą stanowić powodu leczenia stawu skroniowo-żuchwowych. Spotykam się jednak z pewnego rodzaju zakłopotaniem wśród pacjentów, którzy doświadczają tych objawów. Co warto wspomnieć - samo leczenie trzasków i krepitacji niestety nie musi przynieść efektów, a przynajmniej nie od razu. Wiąże się to z pracą pacjenta w domu, gdyż tylko działając poprzez zmianę starych i wprowadzenie nowych nawyków oraz regularne ćwiczenia pacjent osiągnie efekt. Czas rehabilitacji uzależniony jest od czasu występowania objawów.

Wyobraźmy sobie, że trzaski występują u pacjenta/ki od 5 lat. Przez 5 lat pacjent/ka nic nie robił/a z tymi dźwiękami, bo nie były uciążliwe. Ostatnie 3 tygodnie to dla pacjenta/ki prawdziwa udręka więc wybiera się do fizjoterapeuty. Czy efekt po 1 wizycie będzie natychmiastowy i DŁUGOTRWAŁY? Niestety nie. Tak samo jak idziemy na siłownię, przechodzimy na dietę, weźmiemy 1 tabletkę leku z zaleconej serii czy odwiedzimy psychoterapeutę. Każda zmiana wymaga czasu, każde leczenie wymaga czasu, dlatego osobiście nie wyznaczam ostatecznego terminu kiedy będzie lepiej, kiedy nastąpi poprawa. Mam jednak założenie, że jeśli po 2-3 wizytach ani pacjent/ka ani ja nie widzimy zmiany to kieruję pacjenta/kę do innego specjalisty.

Artroza to inaczej choroba zwyrodnieniowa stawów, w tym przypadku skroniowo-żuchwowych. Artroza powstaje na skutek wielokrotnego przemieszczenia krążka stawowego, urazu (wypadek samochodowy, silne uderzenie w twarz), obciążenia funkcjonalnego (bruksizm), wady rozwojowe. Zwiększone tarcie powierzchni kości głowy żuchwy o dołek stawowy przyczyna się do niszczenia powierzchni stawowej, która chroni kość przed jej niszczeniem. Objawy artrozy obejmują tkliwość w okolicy stawu, ból podczas otwierania ust i bocznego odchylenia żuchwy oraz zgrzytanie lub trzeszczenie (krepitacje) [1]. Leczenie oprócz fizjoterapii obejmuje iniekcje dostawowe odpowiednich preparatów zapewniających zmniejszenie tarcia w stawie (jakbyśmy wlali olej do zacierającego się silnika), poprawę regeneracji tkanek i zmniejszenie stanu zapalnego stawu.

Ból mięśniowo-powięziowy pojawia się lokalnie, najczęściej na skutek przeciążenia danego mięśnia pracą. Ból ten dotyczy zarówno mięśnia jak i powięzi która go otacza, dlatego nazywany jest mięśniowo-powięziowym. Wynika on ze skurczu włókien mięśniowych oraz zwężenia endomysium (cienkiej warstwy tkanki łącznej rozdzielającej włókna mięśniowe). Jest to najczęstszy rodzaj bólu z którym odwiedzamy gabinet fizjoterapeutyczny. Przyczyn powstawania tego rodzaju bólu jest wiele. Zaliczamy do nich m.in.: traumatyczne wydarzenia (powodujące fizyczny, emocjonalny lub psychologiczny uraz), czynniki ergonomiczne (przeciążające aktywności, nieprawidłową postawę), czynniki strukturalne (skolioza, spondyloza), czynniki układowe (niedoczynność tarczycy, niedobór witaminy D, niedobór żelaza) [2]. W przypadku stawu skroniowo-żuchwowego ból mięśniowo-powięziowy dotyczy mięśni żucia, karku oraz szyi. Do zmniejszenia dolegliwości stosowane są różne techniki uciskowe wykonywane przez fizjoterapeutę w gabinecie oraz zadawane jako ćwiczenia domowe, techniki rozciągające mięśnie i powięź oraz stretching (ćwiczenia).

Jak widać wiele czynników, dolegliwości oraz jednostek chorobowych może dotyczyć stawów skroniowo-żuchwowych. W kolejnej części artykułu opiszę pozostałe 4 choroby, które wcale nie rzadko mogą stanowić problem wśród pacjentów.

Jeśli cierpisz na któreś z omówionych przeze mnie dolegliwości zapisz się na wizytę do fizjoterapeuty stomatologicznego i rozpocznij leczenie. Im wcześniej zdiagnozowana zostanie choroba tym szybciej możesz oczekiwać efektów terapeutycznych.